Dziś o g. 17 na placu Solidarności w Szczecinie zostanie otwarta wystawa plenerowa zatytułowana „Wieża Babel. Pomorze Zachodnie po 1945 r.” przygotowana przez Agnieszkę Kuchcińską-Kurcz, szefową Centrum Dialogu „Przełomy”, filii Muzeum Narodowego. Po wernisażu, w sali konferencyjnej Centrum Dialogu odbędzie się debata pt. „Szczecin – miasto, którego nie ma w regionie, którego nie widać”. Zaproszenie do udziału w debacie przyjęli Katarzyna Górewicz, Rafał Jesswein i Tomasz Wieczorek.
Wystawa ma stanowić zachętę do refleksji, czy na Pomorzu Zachodnim, na terytorium mającym bardzo skomplikowaną historię, przez kilkadziesiąt lat udało się stworzyć społeczność, wspólnotę, silnie związaną ze swoją małą ojczyzną, która dla większości stała się nią dopiero po drugiej wojnie światowej. Ziemie Zachodnie i Północne, w tym Pomorze Zachodnie, czyli miejsca, gdzie alianci decydowali o dalszych losach, zostały dotknięte przez wszystkie najtrudniejsze zjawiska związane z czasem wojny i powojnia: nazizm, wysiedlenia, zniszczenie dorobku pokoleń, praca niewolnicza robotników przymusowych, obozy koncentracyjne, śmierć, przemoc, gwałty, rabunki, szaber, ucieczki, zmiana granic, całkowita wymiana ludności, potem stalinizm, prześladowanie przeciwników nowego systemu, tłumienie antykomunistycznych protestów, wreszcie zacieranie niewygodnej pamięci i deformacja historii. Ekspozycja przypomni przedwojennych mieszkańców tych ziem, opowie o losach Niemców wysiedlanych, albo zatrzymywanych po wojnie wbrew ich woli, o historii ludności autochtonicznej, w tym Kaszubów. Przypomni o tych, którzy na te ziemie przybyli z własnej woli skuszeni obietnicami lepszego życia, zatrzymali się podczas powrotów z Zachodu, z obozów koncentracyjnych, oflagów, stalagów, z formacji Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie. Upamiętni przywiezionych transportami łagierników z Kresów, zajętych przez ZSRS, a także Kresowian, przesiedlonych na mocy powojennych porozumień. Będzie to też opowieść o mniejszościach narodowych, szukających na Pomorzu Zachodnim spokojnego miejsca w państwie, które miało stać się jednonarodowe. Niektórzy z kolei uznali, że właśnie z Pomorza Zachodniego będzie łatwo wydostać się na Zachód. Nie zabraknie też opowieści o Ukraińcach przesiedlonych w ramach akcji „Wisła” z południowo-wschodnich terenów Polski pod pretekstem walk z bandami UPA.
Wystawa jednoznacznie ukazuje, że nie tylko mniejszości były traktowane nieufnie przez nową komunistyczną władzę. Za przeciwników systemu, oprócz żołnierzy podziemia niepodległościowego, uznano też wszystkich, z którymi kojarzono Polskę przedwojenną, w tym ziemiaństwo i żołnierzy powracających z Zachodu. Na Ziemiach Zachodnich i Północnych, stanowiących najsilniejszy dowód legitymizujący siłę nowej władzy, osiedlano ludzi z różnych krańców Polski, propagując mit „powrotu do Macierzy”. Przez długie dziesięciolecia historia niemiecka tych ziem stanowiła temat tabu, ale nie był to jedyny temat przemilczany. Prawa do pamięci o przeszłości nie mieli m.in. Sybiracy, Rodziny Katyńskie, żołnierze podziemia, czy wspomniane ziemiaństwo. Latami też próbowano przemilczeć prawdziwe powody i przebieg przełomów społeczno-politycznych, kiedy ludzie upominali się o godność, a z czasem – o wolność.
Czy w tej sytuacji można było stworzyć silną wspólnotę, której moc mogła przełożyć się na znaczenie regionu? Na pewno po 1989 r. możliwie stało się przywrócenie, odkrycie, odkłamanie pamięci, a także – konieczność zmierzenia się z nią, co nie zawsze było i jest łatwym procesem. Wystawa skłania do rozważań, czy ten proces został zakończony, a jeśli nie, to na jakim jest etapie? I czy na tych ziemiach, tak obciążonych trudną pamięcią, której luki wciąż są uzupełniane, uda się zbudować mityczną Wieżę Babel?
Katarzyna Górewicz, studiowała filologię germańską, następnie w Hamburgu w Wyższej Szkole Nauk Stosowanych na wydziale ilustracji książek dla dzieci. W Niemczech spędziła dziesięć lat. Po powrocie do Szczecina zaczęła pracę jako ilustratorka w wydawnictwie Triglav. Jej pasją jest Słowiańszczyzna, która stała się inspiracją dla wielu prac artystycznych, m.in. dla motanek, z których słynie Górewiczka. Tematy, które stały się źródłem wielu podejmowanych przez nią działań to najczęściej kobieca energia i motyw śmierci. W 2023 r. podjęła studia na kierunku arteterapii myśląc o wykorzystaniu w terapii kultury ludowej.
Rafał Jesswein, dziennikarz, publicysta pracy lokalnej („Morze i Ziemia”, szczeciński dodatek „Gazety Wyborczej”) i ogólnopolskiej („Rzeczpospolita”, Puls Biznesu”. „ITD”, „Prawo i Życie”). Dwukrotny laureat III nagrody w konkursie reporterskim miesięcznika „Odra”, nominowany do Polsko-Niemieckiej Nagrody Dziennikarskiej im. Tadeusza Mazowieckiego. Były rzecznik prasowy dwóch prezydentów Szczecina, współzałożyciel Stowarzyszenia Przyjaciół Pomorza Zachodniego „Klub Szczeciński” w Warszawie, w której spędził dwadzieścia lat. Po powrocie napisał „Enklawę”, książkę o pierwszych powojennych latach Szczecina.
Tomasz Wieczorek, licencjonowany przewodnik i pilot turystyczny, pracownik Zamku Książąt Pomorskich w Szczecinie. Pomysłodawca projektu, w ramach którego powstała publikacja „Śladami Lubinusa. Przewodnik niezwykły”, a także filmu „Zamek wśród atrakcji Pomeranii” oraz gier poświęconych dynastii Gryfitów. Współautor przewodnika „Szlak Gryfitów” uznanym za najlepszy przewodnik w Polsce w 2021 r. Autor koncepcji przewodnika dla dzieci „Zwiedzamy Zamek” oraz innych przewodników po Szczecinie. Wykładowca i egzaminator kursów na przewodników po Szczecinie i regionie.
(as)
