– Jak w dopełniaczu powinna brzmieć nazwa szczecińskiego osiedla Gumieńce: Gumieńców (przez analogię do rumieńców albo kaczeńców) czy Gumieniec? – takie pytanie zadał ekspertom korespondent poradni językowej PWN. Odpowiedź, jaką uzyskał, jest chyba dla mieszkańców Szczecina zaskakująca: „Ani Gumieńców, ani Gumieniec, lecz Gumieńc – taką formę podaje Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dn. 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części”.
Przyznam, że nigdy, w żadnych tekstach czy to mówionych, czy pisanych, z formą Gumieńc się nie spotkałam. W zwyczaju językowym mieszkańców Szczecina konkurują dwie postaci dopełniacza: Gumieniec i Gumieńców. Forma Gumieńc, nawet jeśli historycznie uzasadniona, nie jest raczej przez szczecinian używana.
Gumieńce to nazwa wywodząca się prawdopodobnie od rzeczownika pospolitego gumno, czyli: ‘budynek, w którym składa się zboże przed wymłóceniem’, współcześnie mówiąc – stodoła. Także ‘plac w stodole z twardo ubitej ziemi, na którym młóci się zboże’, czyli dzisiejsze klepisko. Gumnem nazywa się też ‘podwórze z budynkami gospodarskimi’. Ze źródeł historycznych dowiadujemy się, że tereny dzisiejszej dzielnicy Gumieńce miały rolniczy charakter, uprawiano tam różne zboża, co uzasadnia kojarzenie jej nazwy z gumnem. Forma gumieńce i gumience notowana jest także przez słowniki etymologiczne w znaczeniu ‘plac, miejsce’.
Nazwy miejscowe zakończone cząstką –ńce zwykle mają w dopełniaczu końcówkę –ów. „Słownik nazw miejscowości i mieszkańców” PWN podaje trzy takie nazwy: Chodyńce – Chodyńców, Dudyńce – Dudyńców, Wołyńce – Wołyńców. Końcówkę –ów w dopełniaczu przybierają też podobnie zbudowane wyrazy pospolite: tańce – tańców, kłańce – kłańców ‘zęby wilka’. Z tego wynika, że dopełniacz Gumieńców jest formą regularną i poprawną. Tak też jest odnotowany w Wielkim słowniku ortograficznym PWN.
Czy to znaczy, że mieszkańcy Szczecina, wybierając dopełniacz Gumieniec, popełniają błąd? Absolutnie nie! Zwłaszcza że i w większości źródeł pisanych, do których dotarłam, dopełniacz nazwy Gumieńce ma formę nie Gumieńców, lecz Gumieniec. Podobnie traktujemy inne nazwy własne, w których często z dwóch możliwych wariantów dopełniacza: bez końcówki lub z końcówką –ów, wybieramy tę pierwszą. Nazwy Trawniki, Piaski, Maczki, Gołąbki, Laski częściej mają w dopełniaczu postać: Trawnik, Piask, Maczek, Gołąbek i Lasek niż formy Trawników, Piasków, Maczków, Gołąbków, Lasków. Wszystko zależy od ugruntowania się którejś z nich w zwyczaju językowym mieszkańców. Podobnie jest z bliską nam nazwą Płoty, która może przybierać formę Płot albo Płotów.
Nie wiem, skąd Minister Administracji i Cyfryzacji wziął formę Gumieńc. Pewnie miał jakieś powody, by ją umieścić w rozporządzeniu. Szkoda jednak, że nie zapytał mieszkańców Szczecina, moglibyśmy mu ułatwić podjęcie właściwej decyzji.
Ewa Kołodziejek
