Tytułowe słowa często przybierają niewłaściwe formy, ponieważ kojarzą się nam z innymi słowami. Zamiast nienawidzić mówimy nienawidzieć, bo łączymy ten wyraz z czasownikiem widzieć, zamiast wymyślić mówimy wymyśleć, bo kojarzy się z myśleć, a zamiast lubić mówimy lubieć, mimo że się z niczym nie kojarzy. Tymczasem nienawidzieć, wymyśleć i lubieć uznawane są przez normę językową za błąd.
Jednak błąd błędowi nierówny, a powody, dla których wybieramy niepoprawne formy, są różne. Zacznijmy od słowa nienawidzić kojarzonego ze słowem widzieć. To nie jest bezpodstawne skojarzenie, gdyż w dawnej polszczyźnie (do XVIII w.) istniało słowo nawidzieć oznaczające ‘chętnie widzieć, kochać’. Obok niego istniała forma nienawidzieć ‘nie cierpieć, nie znosić’, uchodząca przez długie lata za formę poprawną. Dość powiedzieć, że w „Słowniku etymologicznym języka polskiego” Aleksandra Brücknera przy formie nienawidzić jest adnotacja: mylne! Wyrazy nienawidzieć i nienawidzić długo współistniały jako równoprawne, jednak z biegiem lat nienawidzieć wyszło z użycia, a nienawidzić uznajemy za słowo jedyne i poprawne.
Dlaczego tak jest? Nie wiadomo. Nie wiemy, dlaczego jakaś forma przestaje nam odpowiadać i dlaczego zaczynamy używać innej. Czasem językoznawcy próbują takie procesy wyjaśniać. Profesor Witold Doroszewski w szkicu napisanym pierwszej połowie XX wieku pojawienie się formy nienawidzić tłumaczył... niechlujną wymową warszawiaków! „W Warszawie słyszy się w swobodnej wymowie nie tylko należyć, myślić, ale nawet chcić, śmić, przyć zamiast chcieć, śmieć, przeć ” – pisał. Wolę jednak inną interpretację tego zjawiska. Otóż jeśli forma czasu przeszłego kończy się na - ił: nienawidził, prowadził, to bezokolicznik powinien się kończyć na - ić: nienawidzić, prowadzić. Niewykluczone jednak, że historia zatoczy koło i rozpowszechniająca się forma nienawidzieć będzie przez normę językową zaakceptowana. Na razie jednak jest niepoprawna.
Historyczne uwarunkowanie ma też czasownik wymyślić, który dziś jest formą dokonaną czasownika myśleć. Warto jednak wiedzieć, że w dawnej polszczyźnie słowo myśleć miało postać myślić, stąd choćby forma myśliciel. Tym łatwiej powinniśmy zrozumieć, dlaczego współcześnie mówimy wymyślić. Ponadto działa tu ten sam mechanizm, co w słowie nienawidzić: forma czasu przeszłego jest zakończona na - ił: wymyślił, więc bezokolicznik powinien być zakończony na - ić: wymyślić.
A co z nader częstą formą lubieć? Jest absolutnie niepoprawna! Nie ma dla niej żadnego historycznego uzasadnienia. Forma czasu przeszłego ma postać lubił, bezokolicznik musi mieć więc postać: lubić. Inna rzecz, że wiele osób modyfikuje także formy przeszłe i mówi: lubiał, lubiała. Jest to jednak błąd rażący, dla którego nie znajdujemy żadnego usprawiedliwienia.
Ewa Kołodziejek
