To oczywiste, że znaki interpunkcyjne pozwalają nam właściwie zrozumieć tekst. Najważniejszą rolę w nadawaniu sensu zdaniu odgrywa przecinek. Jest bowiem różnica między zdaniem: Przyjedzie ciocia, Kasia, wujek, Janek i Dorotka a zdaniem: Przyjedzie ciocia Kasia, wujek Janek i Dorotka. Są jednak znaki, których obecność nie ma tak istotnego wpływu na sens wypowiedzi, choć też mają ważne zadanie do wykonania. Zasady ich stawiania są jednak mniej rygorystyczne niż zasady dotyczące przecinka, myślnika czy kropki. Do takich znaków należy dwukropek.
Dwukropek ma określone zadanie do wykonania. Po pierwsze, wprowadza jakąś część tekstu, którą chcemy wyodrębnić. Najczęściej jest to cytat, np. Jak rzekł poeta: „I ja tam z gośćmi byłem, miód i wino piłem”. Po drugie, może poprzedzać wyliczenia, wyjaśnienia, zapowiedzi, dopowiedzenia.
Ta druga zasada nie zawsze jest oczywista, czemu daje wyraz korespondent naszej poradni językowej, który pisze tak: „W sprawie dwukropka czytam następujące informacje: stawiamy go, gdy wyliczamy kilka elementów, a przed dwukropkiem umieszczamy formę ogólną, np. W te wakacje zamierzam odwiedzić kilka nadmorskich miejscowości: Międzyzdroje, Jastrzębią Górę i Puck. Jeżeli wyliczane elementy nie są poprzedzane formą ogólną, dwukropek nie jest konieczny, np. W wakacje planuję odwiedzić Międzyzdroje, Jastrzębią Górę i Puck. Która z tych zasad odnosi się do zdania: Zasady pisowni wyrazów z rz/ż, ch/h, ó/u? Czy po przyimku „z” należy postawić dwukropek?”.
W tym zdaniu dwukropek nie jest potrzebny, wszak stawiamy go przed wyliczeniem tylko wtedy, gdy poprzedza je jakiś uogólniający wyraz. Nie ma potrzeby wstawiać go w takim na przykład zdaniu: Kup chleb, bułki, chałkę, rogale. Ale potrzebny jest w zdaniu: Kup jakieś pieczywo: chleb, bułki, chałkę, rogale, bo pieczywo to wyraz uogólniający treść wyrazów stojących po dwukropku. Co więc ze zdaniem dotyczącym zasad pisowni, o które pyta korespondent poradni? Wymienione w nim litery rz/ż, ch/h, ó/u nie poprzedza żadna uogólniająca forma słowna, więc dwukropek jest tu zbędny. Gdyby zdanie miało taką na przykład postać: Zasady pisowni wyrazów z literami: rz/ż, ch/h, ó/u, to wtedy dwukropek byłby konieczny.
Oprócz wprowadzania cytatów i poprzedzania wyliczeń dwukropek zapowiada też uzasadnienia, wyjaśnienia, dopowiedzenia: Co wieczora rodzina martwi się: wróci czy nie wróci albo: Nie wiedziała, jak zareagować: śmiać się czy płakać. Nie bez znaczenia jest także ta funkcja dwukropka, która dodaje melodii czytanemu zdaniu, bo wymaga zawieszenia głosu. Przeczytajmy głośno wszystkie zamieszczone w felietonie przykłady, a będzie wiadomo, o jaką melodię chodzi.
Tak więc dwukropek, jak każdy znak interpunkcyjny, wie, co ma w zdaniu robić. Wiemy to i my.
Ewa Kołodziejek
